Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά : Proyecto Numantino
Σήμερα θα συζητήσουμε για το Πουέρτο Ρίκο, για την ιστορία του, για τις πρόσφατες εξελίξεις στην οικονομία του καθώς και το σαρωτικό χτύπημα του τυφώνα Μαρία πριν 2 ½ μήνες περίπου, με αφορμή το μικρό αυτό βιβλίο του Ραφαέλ Κάνσελ Μιράντα, ιστορικού ηγέτη του αγώνα για την ανεξαρτησία, με τίτλο Ραφαέλ Κάνσελ Μιράντα, "Η ανεξαρτησία του Πουέρτο Ρίκο είναι αναγκαία" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Pathfinder σε αγγλικά και ισπανικά. Θα γίνει επίσης εκτενής αναφορά στο ζήτημα των πολιτικών κρατουμένων από το Πουέρτο Ρίκο σε φυλακές των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το Πουέρτο Ρίκο είναι νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής, που αποτελείται από το ομώνυμο νησί, το μικρότερο σε μέγεθος των Μεγάλων Αντιλλών (με έκταση περίπου όσο η Κύπρος), και αρκετά μικρότερα, με σημαντικότερα τα Βιέκες, Μόνα και Κουλέμπρα. Έχει πληθυσμό περίπου 3,5 εκατ. κατοίκους, ενώ άλλοι τόσοι περίπου είναι οι πορτορικάνοι της διασποράς, που στη συντριπτική πλειοψηφία τους ζουν και εργάζονται στις ΗΠΑ. Το Πουέρτο Ρίκο ήταν ισπανική αποικία από την άφιξη του Κολόμβου το 1493 μέχρι το 1898, όταν οι Ισπανοί ηττήθηκαν στον ισπανοαμερικανικό πόλεμο και αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν τις τελευταίες αποικίες τους, δηλ. την Κούβα, το Πουέρτο Ρίκο και τις Φιλιππίνες.
Από τότε το Πουέρτο Ρίκο έγινε αποικία των ΗΠΑ. Από το 1917, όταν ψηφίστηκε ο Νόμος Τζόουνς, οι κάτοικοι του Πουέρτο Ρίκο είναι τυπικά πολίτες των ΗΠΑ, όχι όμως με τα ίδια δικαιώματα. Από το 1952 εγκαινιάστηκε το νέο-αποικιακό καθεστώς του λεγόμενου «Ελεύθερου Συνδεδεμένου Κράτους» (Estado Libre Asociado στα ισπανικά) ή «Κοινοπολιτείας» (Commonwealth of Puerto Rico στα αγγλικά), με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, «είναι μη ενσωματωμένη περιοχή που ανήκει αλλά δεν αποτελεί τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών».
Το Πουέρτο Ρίκο έχει δικό του σύνταγμα και κυβέρνηση, αλλά για τα πιο σημαντικά ζητήματα –κυρίως σχέσεις με το εξωτερικό- αποφασίζουν το Κογκρέσο και ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το νησιωτικό κράτος να μην μπορεί να κηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία του. Επίσης οι πολίτες του Πουέρτο Ρίκο δεν μπορούν να ψηφίσουν στις εκλογές των ΗΠΑ, παρά μόνο αν είναι μόνιμοι κάτοικοι σε κάποια από τις 50 πολιτείες ή το Διαμέρισμα της Ουάσινγκτον.
Τον Ιούνιο αυτής της χρονιάς έγινε το 5ο μη δεσμευτικό δημοψήφισμα για το νομικό καθεστώς της χώρας (τα προηγούμενα είχαν γίνει το 1967, 1993, 1998 και 2012). Οι τρεις επιλογές ήταν να γίνει το νησί η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, να γίνει ανεξάρτητο κράτος με ελεύθερη σύνδεση ή να παραμείνει το σημερινό καθεστώς. Σύσσωμη η αντιπολίτευση μποϊκοτάρισε το δημοψήφισμα με αποτέλεσμα μόνο 500.000 περίπου (το 22% περίπου των ψηφοφόρων) να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν υπέρ της προσάρτησης στις ΗΠΑ, επιλογή που υποστηρίζει το Νέο Προοδευτικό Κόμμα (ΡΝΡ) του κυβερνήτη Ρικάρντο Ροσεγιό. Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα υποστηρίζει τη διατήρηση του σημερινού στάτους, με κάποια περισσότερη αυτονομία, ενώ το Πορτορικανικό Κόμμα Ανεξαρτησίας, στο οποία συμμετέχουν και οι πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις της αριστεράς, υποστηρίζει την ανεξαρτησία.
Είναι γνωστό ότι το Πουέρτο Ρίκο ουσιαστικά χρεοκόπησε τον προηγούμενο Μάιο, με δημόσιο χρέος που φτάνει τα 74 δις δολάρια και που ξεπερνά τα 120 δις αν προστεθούν τα χρέη των ασφαλιστικών ταμείων. Η οικονομική ύφεση είχε χτυπήσει το νησί ήδη από το 2006, όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ μείωσε την οικονομική στήριξη και σταδιακά άρχισαν να αποσύρονται οι μεγάλες βιομηχανίες, κυρίως φαρμάκων και βιοτεχνολογίας, οι οποίες εγκαταστάθηκαν λόγω των κινήτρων απαλλαγής φόρων και ανεκτικών περιβαλλοντικών κανόνων που είχε προσφέρει η διακυβέρνηση Κλίντον, αλλά και του φθηνού και επαρκώς εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Από τις 20 Μαρτίου, η κυβέρνηση Τραμπ είχε τοποθετήσει Επιτροπή Ομοσπονδιακού Δημοσιονομικού Ελέγχου (Federal Fiscal Control Board), -junta στα ισπανικά - με εκτελεστική διευθύντρια την διαβόητη Νάταλι Γιαρέσκο, ουκρανικής καταγωγής, απόφοιτο της Οικονομικής Σχολής του Παν. του Σικάγο –με ιστορία ως προπύργιο του νεοφιλελευθερισμού- και με θητεία ως στέλεχος του State Department, του ΔΝΤ καθώς και ως Υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας (Δεκ. 2014 – Απρ. 2016). Η Γιαρέσκο έχει διατάξει την τοπική κυβέρνηση να κάνει περικοπές σε συντάξεις, μισθούς δημοσίων υπαλλήλων καθώς και στον προϋπολογισμό του Πανεπιστημίου του Πουέρτο Ρίκο. Αντιθέτως, ο μισθός της κας Γιαρέσκο είναι πλουσιοπάροχος ($ 625.000 το χρόνο, κατά 200.000 μεγαλύτερος από το μισθό του προέδρου των ΗΠΑ) ενώ συνολικά ο προϋπολογισμός της επιτροπής ήταν αρχικά $2 εκατ./μήνα και ανέβηκε στα $5 εκατ./μήνα!
Αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα το 46% των κατοίκων να ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και η ανεργία να αγγίζει το 14% (διπλάσιο ποσοστό από τις ΗΠΑ), ενώ το κατά κεφαλή ΑΕΠ υπολείπεται κατά πολύ του μέσου εισοδήματος των ΗΠΑ. Επίσης, λόγω του ιδιότυπου καθεστώτος, το κράτος δεσμεύεται από την ομοσπονδιακή στρατηγική όσον αφορά στις εμπορικές συναλλαγές του με το εξωτερικό. Ακόμα και το «εσωτερικό» εμπόριο με λιμάνια των ΗΠΑ, πρέπει υποχρεωτικά βάσει της νομοθεσίας να γίνεται με πλοία ιδιοκτησίας ΗΠΑ, κάτι που αυξάνει κατακόρυφα το κόστος μεταφορών και εμπορικών συναλλαγών κατά τουλάχιστον 40%.
ΙΙ. ΡΑΦΑΕΛ ΚΑΝΣΕΛ ΜΙΡΑΝΤΑ
Ο Rafael Cancel Miranda γεννήθηκε το 1930 και όπως λέει στο βιβλίο από 6 χρόνων έγινε υπέρμαχος της ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο, όταν είδε τους γονείς του να επιστρέφουν αιματοβαμμένοι από πολιτική συγκέντρωση. Τότε η αστυνομία, ελεγχόμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, άνοιξε πυρ και σκότωσε 21 συμπατριώτες του και τραυμάτισε άλλους 200, στα διαβόητη σφαγή του Πόνσε στις 21/3/1937. Την επόμενη μέρα ο μικρός Ραφαέλ αποβλήθηκε από το σχολείο γιατί αρνήθηκε να ορκιστεί στη σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο πατέρας του Μιράντα ήταν προσωπικός φίλος και συναγωνιστής του Πέδρο Αλμπίσου Κάμπος (1891-1965), ηγετικής μορφής της πρώτης γενιάς αγωνιστών υπέρ της ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο, μεταξύ 1930-1950, τον οποίο ο Μιράντα συχνά επικαλείται στο λόγο του.
Το 1948 ο 18χρονος Μιράντα αρνήθηκε να στρατευτεί στο στρατό των ΗΠΑ, μαζί με πολλούς ακόμα νέους συμπατριώτες του που δεν ήθελαν να πολεμήσουν στον πόλεμο που προαναγγελλόταν στην κορεατική χερσόνησο. Το αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί και να καταδικαστεί σε 2 χρόνια φυλάκιση, που εξέτισε μέχρι την τελευταία μέρα σε φυλακές των ΗΠΑ. Εκεί γνώρισε από πρώτο χέρι την κατάσταση στο σωφρονιστικό σύστημα των ΗΠΑ, ιδιαίτερα το ρατσισμό.
Αποφυλακισμένος το 1950 και για να αποφύγει νέα προβλήματα με τη στρατολογία, θα φύγει για να ζήσει 14 μήνες στην Κούβα, πριν τον απελάσει ο δικτάτορας Μπατίστα που πήρε την εξουσία με πραξικόπημα το Μάρτη του 1952. Θα αναγκαστεί να καταφύγει τότε στη Νέα Υόρκη, μαζί με τη σύζυγό του, και να εργαστεί με συμπατριώτες του κατά της προσπάθειας της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών να αφαιρέσουν το Πουέρτο Ρίκο από τη λίστα των αποικιών για την οποία κάθε χρόνο γινόταν συζήτηση στα Ηνωμένα Έθνη.
Από το 1945 μέχρι και το 1952 οι ΗΠΑ ήταν αναγκασμένες να δίνουν αναφορά για την αποικιακή κατάσταση στο νησί σε ειδική επιτροπή του ΟΗΕ, κάτω από την πίεση των χωρών του σοσιαλιστικού μπλοκ και των ανεξαρτήτων χωρών της Αφρικής και της Ασίας. Ωστόσο, το 1952 με το τέχνασμα του χαρακτηρισμού της χώρας ως «Ελεύθερο Συνδεδεμένο Κράτος» (Commonwealth), δήθεν με τη δική του συναίνεση, πέτυχαν να βγει το Πουέρτο Ρίκο από τη σχετική λίστα.
Το 1954, ο Μιράντα μαζί με άλλους 3 νέους, αποφάσισαν να κάνουν μια δυναμική ενέργεια στην Ουάσινγκτον προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης υπέρ της πατρίδας τους. Την 1/3/1954 οι Rafael Cancel Miranda, Andrés Figueroa Cordero, Irving Flores και Lolita Lebrón εισέβαλαν οπλισμένοι στο Καπιτώλιο και άνοιξαν πυρ, τραυματίζονταν 5 μέλη του Κογκρέσου.
Μετά τη δίκη, όπου μεταξύ άλλων κατηγορήθηκαν και για «συνωμοσία για ανατροπή της κυβέρνησης των ΗΠΑ», καταδικάστηκαν σε 81 χρόνια φυλακή οι τρεις άνδρες και σε 56 η κοπέλα. Μεταφέρθηκαν σε 4 διαφορετικές φυλακές (γεγονός που θυμίζει την ιστορία των 5 Κουβανών Ηρώων). Ο Μιράντα μεταφέρθηκε στην πιο κακόφημη φυλακή που λειτουργούσε τότε στις ΗΠΑ, το διαβόητο Αλκατράζ, όπου εξέτισε 6 χρόνια πριν μεταφερθεί σε άλλες φυλακές.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ενισχύθηκε πολύ το κίνημα υπέρ της απελευθέρωσης των πολιτικών κρατουμένων στις ΗΠΑ, στα πλαίσια της βαθιάς ριζοσπαστικοποίησης που έζησε η κοινωνία των ΗΠΑ υπό την επίδραση του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων υπέρ των μαύρων, του αντίκτυπου της Κουβανικής Επανάστασης και της αντίδρασης κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Παράλληλα αναζωπυρώθηκε και το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο, ταυτόχρονα με την άρνηση χιλιάδων νέων από το νησί να στρατευτούν στο στρατό των ΗΠΑ που προοριζόταν να πολεμήσει στο Βιετνάμ.
Τελικά, η διεθνής καμπάνια για την αποφυλάκιση των 5 πορτορικάνων πολιτικών κρατούμενων (του Μιράντα και των 3 συντρόφων του, καθώς και του Όσκαρ Κογιάσο που είχε συμμετάσχει το 1950 σε ένοπλη επίθεση στην προσωρινή κατοικία του προέδρου Τρούμαν) πέτυχε την αποφυλάκισή τους το 1979 (ο Κορδέρο είχε πάρει χάρη ένα χρόνο νωρίτερα επειδή έπασχε από καρκίνο). Για το κίνημα υπέρ της απελευθέρωσης των πορτορικάνων πολιτικών κρατούμενων στις ΗΠΑ θα μας πει περισσότερα στη συνέχεια ο Μπάμπης, ο οποίος εκείνη την εποχή βρισκόταν και εργαζόταν στις ΗΠΑ και συμμετείχε σε αυτό το κίνημα.
Από τότε ο Ραφαέλ Κάνσελ Μιράντα κάνει περιοδείες και εκφωνεί ομιλίες σε διάφορα μέρη του κόσμου, υπέρ της απαλλαγής της πατρίδας του από τον αποικιακό ζυγό των ΗΠΑ και της απελευθέρωσης των εναπομεινάντων πολιτικών κρατουμένων.
Το μικρό αυτό βιβλίο, περιέχει 2 συνεντεύξεις του Μιράντα που δόθηκαν το 1998, το έτος που συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την εισβολή του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών και την έναρξη της κατοχής. Εκείνη τη χρονιά έλαβαν χώρα πολυάριθμες απεργίες και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Η πιο σημαντική είναι η πρώτη συνέντευξη, που δόθηκε τον Ιούλιο του 1998, και ενώ εξελισσόταν η μεγάλη απεργία 41 ημερών για 6.400 εργαζόμενους στην κρατική εταιρία τηλεφωνίας, που αντιδρούσαν στην ιδιωτικοποίησή της. Αντιδράσεις υπήρχαν ακόμα για τις σχεδιαζόμενες ιδιωτικοποιήσεις σε νοσοκομεία, σχολεία, εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας, ακόμα και στις φυλακές.
Ο Μιράντα εξηγεί ότι τα δύο μεγαλύτερα κόμματα που υπερασπίζονται την ηγεμονία των ΗΠΑ, το ΡΝΡ με τη μορφή της πλήρους προσάρτησης του Πουέρτο Ρίκο ως 51ης πολιτείας (estadismo), και το ΡΡD, με το σημερινό καθεστώς (estadolibrismo), υπερασπίζονται ουσιαστικά τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης και δεν έχουν ουσιαστικές ιδεολογικές διαφορές. Οι δε εργαζόμενοι, ψηφίζουν για το ένα ή το άλλο κόμμα με αποκλειστικό κίνητρο την επίλυση των άμεσων προβλημάτων τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι να είναι κατά της ανεξαρτησίας, την οποία –τότε– διεκδικούσε μόνο το Εθνικιστικό Κόμμα του Πουέρτο Ρίκο, το κόμμα του Αλμπίσου (τώρα έχει μικρή δύναμη). Όπως λέει χαριτολογώντας ο Μιράντα, «αν ξύσεις ένα Πορτορικάνο, θα βρεις από κάτω ένα εθνικιστή» (οπαδό της ανεξαρτησίας).
Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η δαιμονοποίηση, ακόμα και ποινικοποίηση του κινήματος ανεξαρτησίας όλα αυτά τα χρόνια. Οι υποστηρικτές του σημερινού status quo προπαγανδίζουν ξεδιάντροπα ότι αν γίνει ανεξάρτητο το Πουέρτο Ρίκο θα καταντήσει σαν την γειτονική Αϊτή. Τέλος, ακόμα και εντός του κινήματος ανεξαρτησίας υπάρχουν διαιρέσεις και γίνονται μεγάλες προσπάθειες από ηγέτες όπως ο Μιράντα και ο Όσκαρ Λόπες να τις γεφυρώσουν.
Ο Μιράντα λέει ακόμα ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν πλήρως την χώρα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά, με τα μέσα ενημέρωσης, την εκπαίδευση, και τις πολυάριθμες στρατιωτικές βάσεις που ουσιαστικά καθιστούν τη χώρα κατεχόμενη.
Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα μικρά παιδιά διδάσκονται πίστη στη σημαία των ΗΠΑ, προσπαθούν να τους κάνουν πρώτη γλώσσα τα αγγλικά αντί των ισπανικών ενώ στους πολέμους του Βιετνάμ και της Κορέας ήταν δυσανάλογος ο αριθμός των Πορτορικάνων στρατιωτών που σκοτώθηκαν σε σχέση με τους προερχόμενους από τις 50 πολιτείες.
Ο Μιράντα εξηγεί ότι η ανεξαρτησία για το Πουέρτο Ρίκο δεν είναι απλά ένα όμορφο ιδανικό αλλά μια αναγκαιότητα, γιατί:
Οι νέοι της χώρας στρατεύονται στο στρατό των ΗΠΑ και γίνονται τροφή για τα κανόνια.
Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν ποτέ να γίνουν κύριοι του προϊόντος της δουλειάς τους, και ακόμα και σε περίπτωση προσάρτησης θα κινδυνεύουν να κλειστούν σε γκέτο όπως οι κοινότητες τους στις μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ ή οι καταυλισμοί των ινδιάνων (reservations).
Οι ΗΠΑ ελέγχουν πλήρως τη μετανάστευση, αφού ακόμα και για προορισμό σε τρίτες χώρες πρέπει να δώσει έγκριση το Υπουργείο των Εξωτερικών τους – ακόμα και για τον ίδιο τον κυβερνήτη!
Τα δημοψηφίσματα, τα οποία έτσι κι αλλιώς είναι μη δεσμευτικά, είναι άνευ ουσίας και το μόνο που εξυπηρετούν είναι να προσφέρουν πρόσχημα δημοκρατίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γιατί αν κάποιος σε κατέχει στρατιωτικά και ελέγχει την κοινωνική και πολιτική ζωή σου, δεν υπάρχει δημοκρατία.
Γι’ αυτό τα αιτήματα των «Εθνικιστών» (οπαδών της ανεξαρτησίας) είναι πλήρης αποστρατικοποίηση, με απόσυρση των βάσεων και των δυνάμεων καταπίεσης, και μεταβίβαση όλων των εξουσιών στο λαό του Πουέρτο Ρίκο.
Κάτι πολύ σημαντικό είναι η αλλαγή της «αποικιοκρατικής νοοτροπίας» και των στερεοτύπων που έχουν καλλιεργηθεί για πάνω από 100 χρόνια, όπως ότι ο λαός είναι «μαλθακός» - με εξαίρεση για να υπηρετήσει στο στρατό, τότε είναι γενναίος - και ότι μόνοι τους οι Πορτορικάνοι «δεν μπορούν», αλλά χρειάζονται έναν ισχυρό κηδεμόνα/επιστάτη. Οι δυναμικές απεργίες και μαζικές διαμαρτυρίες του 1998 όμως έδειξαν ότι ο λαός μπορεί να γίνει δραστήριος και να αντισταθεί στις δυνάμεις καταστολής, ενώ το παράδειγμα της Κούβας δείχνει ότι και χωρίς κηδεμόνες και αφεντικά, «μπορεί» επίσης.
Ο Μιράντα προειδοποιεί ότι το Πουέρτο Ρίκο χρησιμεύει ως εργαστήρι για τις ΗΠΑ ώστε να δοκιμάσει και να εφαρμόσει ακραία συστήματα όπως γενικευμένες ιδιωτικοποιήσεις, περιφράξεις κατοικημένων περιοχών με το πρόσχημα της εγκληματικότητας κ.α. σε άλλες χώρες της περιοχής, ακόμα και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Δεν είναι και τόσο μακρινές οι εποχές άλλωστε (μέχρι δεκαετία ’60) που οι ΗΠΑ έκαναν στο Πουέρτο Ρίκο πειράματα ελέγχου γεννήσεων, μεταξύ άλλων και καταναγκαστική στείρωση του 35% των γυναικών, με το επιχείρημα ότι δήθεν το νησί είναι υπερβολικά πυκνοκατοικημένο. «Θέλουν το κλουβί αλλά όχι το πουλί», έλεγε ο Αλμπίσου.
Ο Μιράντα μιλάει με πολύ θερμά λόγια για την Κούβα, στην οποία νιώθει «σαν στο σπίτι του» και χαίρεται που εκεί μπορεί να αποκαλέσει κάποιον «σύντροφο» αντί για «εντιμότατο» ή «εξοχότατο». Γιατί στην Κούβα μετράει αυτό που είσαι, όχι πόσα λεφτά έχεις ή τι αμάξι οδηγείς. Στην Κούβα κυριαρχεί ο ανθρωπισμός και η αξιοπρέπεια, αντί το να «πατάς επί πτωμάτων» (dog eat dog) για να πετύχεις.
Η Κούβα είναι η μοναδική χώρα της περιοχής που τα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ δεν ελέγχουν, και αποτελεί παράδειγμα για τους άλλους λαούς της περιοχής, σε πείσμα της ρατσιστικής αντίληψης ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την κηδεμονία των γειτόνων του Βορρά.
Ο Μιράντα εξηγεί ότι πάντα ήταν «εθνικιστής» αλλά μέσα στη φυλακή έγινε επίσης σοσιαλιστής, μαθαίνοντας για τη νίκη και τα επιτεύγματα της Κουβανικής Επανάστασης. Αυτό σε μας ίσως ακούγεται αντιφατικό. Γι’ αυτό έχει αξία να σημειώσουμε ότι ο όρος «εθνικισμός» [nacionalismo], για τα δεδομένα και τις ιδιαιτερότητες πολλών χωρών του Τρίτου Κόσμου, ήταν συνδεδεμένος με το αντιαποικιακό κίνημα και τους αγώνες ανεξαρτησίας και εθνικής κυριαρχίας των λαών, και δεν έχει σχέση με το στίγμα που έχει στην Ευρώπη, όπου συνήθως συνδέεται με το φασισμό και το ρατσισμό. Γι’ αυτό μπορεί να αποδοθεί καλύτερα ίσως ως «πατριωτισμός».
Τέλος, ο Μιράντα επιμένει ότι προέχει το Πουέρτο Ρίκο να γίνει πρώτα ανεξάρτητο για να μπορεί μετά ελεύθερο να επιλέξει το πολιτικό του σύστημα, όπως το έκανε η Κούβα, που έγινε σοσιαλιστική αφού πρώτα έγινε κυρίαρχη. Παραθέτει σχετικά με αυτό και μια χαρακτηριστική φράση του Πέδρο Αλμπίσου: «Πρώτα πρέπει να έχεις κλειδιά για το σπίτι σου και μετά να αποφασίσεις τι χρώμα θα το βάψεις».
ΙΙΙ. Ο ΤΥΦΩΝΑΣ «ΜΑΡΙΑ» ΚΑΙ Η ΛΑΙΛΑΠΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
Το σαρωτικό πέρασμα του τυφώνα «Μαρία», κατηγορίας 4 με ανέμους ταχύτητας έως 250 χλμ/ω, που ξεκίνησε στις 20 Σεπτεμβρίου και ακολουθήθηκε από ισχυρές βροχοπτώσεις, είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί δρόμοι να μείνουν κατεστραμμένοι ή αποκλεισμένοι, το ηλεκτρικό δίκτυο να αχρηστευτεί σχεδόν εξολοκλήρου, εκατομμύρια άνθρωποι να μείνουν χωρίς νερό, φως, και τηλεπικοινωνίες, προβλήματα στα οποία προστίθεται και η έλλειψη καυσίμων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη καταστροφή τέτοιου είδους από το 1928.
Περισσότερο από δυόμισι μήνες μετά το πέρασμα του τυφώνα, ο επίσημος απολογισμός θυμάτων για το Πουέρτο Ρίκο είναι 62 νεκροί (με στοιχεία μέχρι αρχές Δεκεμβρίου). Ωστόσο, σε αυτό το νούμερο δεν περιλαμβάνονται οι θάνατοι που οφείλονται σε έλλειψη φαρμάκων χρόνια ασθενών, αδυναμία περίθαλψης, διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος και μόλυνση νερού, και σύμφωνα με εκτιμήσεις μόνο για το Σεπτέμβρη φτάνουν τους 500.
Στις ανθρώπινες απώλειες θα πρέπει να συνυπολογιστεί η μετανάστευση 170.000 πορτορικάνων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο μέσα στους τελευταίους δύο μήνες, χωρίς να υπολογίζουμε τους τουλάχιστον 50.000 που εγκαταλείπουν το νησί κάθε χρόνο για οικονομικούς λόγους. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις ο πληθυσμός του Πουέρτο Ρίκο αναμένεται να μειωθεί από 3,5 εκατ. που ήταν στην αρχή της χρονιάς σε 2,9 εκατ. το 2025 και 2 εκατ. το 2050.
Όσο αφορά τις υλικές απώλειες, 2 μήνες μετά το πέρασμα του τυφώνα περισσότερα από τα μισά σπίτια δεν έχουν ακόμα ηλεκτρικό ρεύμα, το ένα πέμπτο δεν έχει τρεχούμενο νερό ενώ πολλές κατοικίες δεν έχουν οροφή και μεγάλο μέρος της χώρας δεν έχει τηλεφωνικές υπηρεσίες.
Παρόλο που ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε αποστολή βοήθειας, τα κοντέινερ δεν έφταναν στον προορισμό τους εξαιτίας του νόμου Τζόουνς, που δυσκολεύει τις οικονομικές σχέσεις του Πουέρτο Ρίκο με τρίτες χώρες. Το νησί εξαιρέθηκε από αυτό το νόμο με μια βδομάδα καθυστέρηση, μετά από αίτημα των τοπικών αρχών και μόνο για 10 ημέρες. Επίσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν ενέκρινε αποστολές βοήθειας από την Κούβα (γιατροί), την Βενεζουέλα (βενζίνη) και το Μεξικό (ηλεκτρολόγοι), ενώ καθυστέρησε υπερβολικά την αποδοχή τροφίμων από τη Δομινικανή Δημοκρατία.
Εκτός από τη δύναμη της φύσης, το νησί του Πουέρτο Ρίκο χτυπήθηκε, ακόμα χειρότερα ίσως, από τη λαίλαπα του καπιταλισμού. Κι αυτό γιατί πάνω στην «αναμπουμπούλα», δεν έχασε την ευκαιρία να κερδοσκοπήσει το καπιταλιστικό κατεστημένο των Ηνωμένων Πολιτειών, μέσω εργολαβιών εκατομμυρίων σε ιδιωτικές εταιρίες για την αποκατάσταση των κατεστραμμένων υποδομών του νησιού. Σε πολλές περιπτώσεις οι αναθέσεις ήταν αδιαφανείς και ευνοιοκρατικές, με πιο καραμπινάτη περίπτωση το συμβόλαιο ύψους 300 εκ. δολαρίων για την επισκευή του ηλεκτρικού δικτύου στην Whitefish Energy, μια μικρή εταιρία από τη Μοντάνα που ιδρύθηκε προ διετίας με μόλις… 2 υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης, αλλά με ισχυρούς δεσμούς με στελέχη της κυβέρνησης και χρηματοδότη της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ το 2016.
Η σκανδαλώδης ανάθεση της εργολαβίας στην Whitefish από την κρατική εταιρία ηλεκτρισμού του Πουέρτο Ρίκο [Puerto Rican Electric Power Authority (PREPA) τα αρχικά στα αγγλικά] στις 2 Οκτώβρη ξεσήκωσε μεγάλες διαμαρτυρίες στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, κυρίως από τους Δημοκρατικούς που προετοιμάζονται για τις εκλογές του Κογκρέσου της επόμενης χρονιάς, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί ο κυβερνήτης Ρικάρντο Ροσεγιό να ακυρώσει τη συμφωνία στις 26 Οκτώβρη. Επίσης, διερευνάται παρόμοια σύμβαση ύψους 200 εκ. δολαρίων που ανατέθηκε στην Cobra, θυγατρική της Mammoth Energy, εταιρία με μικρή εμπειρία σε αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές, ενώ το υπάρχον συμβόλαιο αξίας $ 240 εκατ. στην Fluor Corporation επεκτάθηκε στα $ 840 εκατ!
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κρατική εταιρία ηλεκτρισμού είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας και έχει το ισχυρότερο εργατικό συνδικάτο, με αποτέλεσμα να αποτελεί «φιλέτο» προς ιδιωτικοποίηση εδώ και χρόνια. Γι’ αυτό το σκοπό μάλιστα έχουν τοποθετήσει στην εταιρία σε επιτελικό πόστο τον Νόελ Ζάμοτ, πρώην στρατιωτικό πορτορικανικής καταγωγής.
Σημειώνουμε ότι η συνήθης τακτική για τέτοιες περιπτώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι να παρέχεται πρώτα βοήθεια από κρατικές οντότητες, κυρίως διαπολιτειακά· έτσι έγινε στις περιπτώσεις των καταστροφών στο Τέξας και τη Φλόριντα όπου εστάλησαν εξειδικευμένα συνεργεία από άλλες πολιτείες. Και για το Πουέρτο Ρίκο όμως, υπήρξε προσφορά από το σωματείο εργαζόμενων στην ηλεκτρική ενέργεια, να στείλουν 17.000 εργάτες για να αποκαταστήσουν το μεγαλύτερο μέρος του ηλεκτρικού δικτύου, με κόστος μόνο τα υλικά (περίπου $25 εκατ.) αλλά η κυβέρνηση-μαριονέτα του νησιού την αγνόησε.
Αντίθετα, επελέγη να εφαρμοστεί το «μοντέλο της αγοράς», για την ανακατασκευή των υποδομών μετά από πολέμους ή φυσικές καταστροφές, με πλουσιοπάροχα εργολαβικά συμβόλαια σε ιδιωτικές εταιρίες και με το κόστος φυσικά στις πλάτες των λαών: Βλ. Ιράκ, Λιβύη κ.α.
Σοβαρότερο και πιο πειστικό αντιπαράδειγμα σε όλα αυτά είναι η σοσιαλιστική Κούβα, μια χώρα συγκρίσιμη με το Πουέρτο Ρίκο εθνολογικά, παραγωγικά και κλιματολογικά, η οποία όμως επέλεξε ένα διαφορετικό δρόμο και ακολούθησε διαφορετικό πολιτικο-οικονομικό μοντέλο. Παρόλο που η Κούβα είναι χώρα φτωχή, σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του πολύχρονου οικονομικού αποκλεισμού που της έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ, έχει τη δυνατότητα τόσο σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών – όπως 7 τυφώνες κατηγορίας 4 και 5 από το 2000 και μετά– όσο και δύσκολες καταστάσεις για πολιτικούς λόγους, όπως η Ειδική Περίοδος, να ξεπερνά τα προβλήματα και να διασφαλίζει για το λαό της αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, μόρφωση, υγεία και πολιτισμό. Επίσης, είναι η πρώτη χώρα που στέλνει ανθρωπιστική βοήθεια σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και ξεσπάσματος ασθενειών στο εξωτερικό.
Ειδικότερα μετά το πέρασμα του τυφώνα Ίρμα, τυφώνα κατηγορίας 5, κινητοποιήθηκε όλος ο κρατικός μηχανισμός αλλά και η συνήθης αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών, για να μεταφερθούν με ασφάλεια, να τραφούν και να προσφερθεί κατάλυμα σε 2 εκατομμύρια περίπου ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και αρκετές χιλιάδες ξένοι τουρίστες. Τα θύματα ήταν μόλις 10 νεκροί και οι υλικές καταστροφές, παρόλο που ήταν τεράστιες, αποκαθίστανται με ταχύ ρυθμό χάρη στην κρατική οργάνωση και την μαζική εθελοντική κινητοποίηση των πολιτών. Χαρακτηριστική ήταν η εικόνα που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, του εργάτη με σπασμένο πόδι που επέστρεψε μετά από λίγες μέρες στην εργασία του για να χειριστεί μπουλντόζα (με γύψο στο πόδι).
Οι τύχες του Πουέρτο Ρίκο και της Κούβας ήταν ιστορικά συνδεδεμένες για περισσότερο από 400 χρόνια. Ωστόσο το Πουέρτο Ρίκο είχε την τύχη να είναι αυτόνομο μόνο για μερικούς μήνες μεταξύ 1897 και 1898, συμμετέχοντας μαζί με την Κούβα στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας του 1895-1898, με κοινό ηγέτη τον Χοσέ Μαρτί. Οι σχέσεις των δύο λαών φυσικά παραμένουν εγκάρδιες παρόλο που τα τελευταία 60 χρόνια ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο: Η Κούβα πήρε το «δρόμο της φωτιάς» και πέτυχε ανεξαρτησία και εθνική κυριαρχία, έχοντας την τύχη να έχει μια υποδειγματική ηγεσία αλλά και χάρη σε πολύ κόπο και αίμα του λαού· το Πουέρτο Ρίκο παλεύει ακόμα για την ανεξαρτησία του.
Τα παραπάνω δείχνουν ότι η ανεξαρτησία ήταν και είναι αναγκαιότητα για κάθε λαό έτσι ώστε να μπορεί να διαλέξει ελεύθερα και ακηδεμόνευτα το δρόμο του, για να εξασφαλίσει την αξιοπρέπειά του και να δουλέψει για την ευημερία του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου