"Η εκπαιδευτική επανάσταση στην Κούβα": Ομιλία της Σέλμις Ντομίνγκες

Ευχαριστώ την καθηγήτρια Μαρία Νικολακάκη, και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Χοσέ Μαρτί για την διοργάνωση αυτής της σημαντικής εκδήλωσης. Ευχαριστώ το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας, την Διοίκηση και τους φοιτητές του για την υποστήριξη τους. Ευχαριστώ τους δυο εξαιρετικούς Κουβανούς πανεπιστημιακούς που μας συντροφεύουν. Ευχαριστώ όλους σας για την παρουσία σας.

Η Κουβανική Επανάσταση συμπληρώνει 60 χρόνια, που αποτελούν υπόδειγμα αγώνα, θυσίας και επιτυχιών, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Όπως ο άδικος οικονομικός, εμπορικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός που έχει επιβληθεί στην Κούβα από τον ισχυρότατο γείτονα μας, τις ΗΠΑ. Αποκλεισμός του οποίου οι κυρώσεις χειροτερεύουν μέρα με τη μέρα στην προσπάθεια (των ΗΠΑ) να υποτάξουν ένα λαό που τους έχει αντιμετωπίσει επί έξι δεκαετίες οικοδομώντας μια χώρα ελεύθερη, κυρίαρχη, ανεξάρτητη και σοσιαλιστική. Μια χώρα που καλλιεργεί πλήρως την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Ένα από τα πρωταρχικά επιτεύγματα της Επανάστασης είναι η δωρεάν εκπαίδευση για το λαό σε όλα τα επίπεδα. Στις μέρες μας η Κούβα είναι μια χώρα με εκπαίδευση υψηλού κύρους. Κάτι που ξεκίνησε να συμβαίνει το 1961 όταν υπήρξε η πρώτη χώρα της περιοχής (Λατινικής Αμερικής) που απελευθερώθηκε πλήρως από τον αναλφαβητισμό, κάτι που πιστοποιήθηκε και από την ΟΥΝΕΣΚΟ. 

Δεν ήταν όμως έτσι πάντα τα πράγματα. Η εκπαίδευση έπρεπε να διατρέξει έναν μακρύ δρόμο για να φτάσει στα σημερινά αποτελέσματα. Μόνο με τη Νίκη της Κουβανικής Επανάστασης την 1^η Γενάρη του 1959, κατάφερε η Κούβα να σταθεί σε μια διακεκριμένη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στα ζητήματα της εκπαίδευσης.

Η Νίκη της Επανάστασης βρήκε μια άθλια κατάσταση στον τομέα της εκπαίδευσης: 600.000 παιδιά χωρίς σχολεία, 10.000 δάσκαλοι χωρίς δουλειά. Ήταν ένα από τα μεγάλα προβλήματα που είχε εκθέσει ο Φιντέλ στον λόγο του «η Ιστορία θα με δικαιώσει», την πολιτική απολογία του στη δίκη του για την επίθεση στο στρατόπεδο της Μονκάδα. Και ήταν ένα από τα πρώτα προβλήματα που επιλύθηκαν από την νεογέννητη Κουβανική Επανάσταση.

Ορισμένα από τα πρώτα μέτρα που υιοθετήθηκαν αμέσως για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης:

·       ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση χωρίς φυλετική ή οικονομική διάκριση

·       εθελοντές δάσκαλοι από τις πόλεις πήγαν σε απομακρυσμένες περιοχές

·       παλιά στρατόπεδα μετατράπηκαν σε σχολεία

·       ειδικό σχέδιο για τη φοίτηση γυναικών από τα χωριά

Στη συνέχεια ακολούθησε:

·       το σχέδιο υποτροφιών για όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης,

·   η Μάχη για την επίτευξη της εξάχρονης και (στη συνέχεια) της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης,

·       τμήματα συνέχισης της εκπαίδευσης και κατάρτισης για εργάτες,

·   η οικοδόμηση χιλιάδων αιθουσών και σχολείων σε όλη τη χώρα και ειδικά στις αγροτικές περιοχές,

·       σχολεία (νυχτερινά / “δεύτερης ευκαιρίας”) για εργάτες και χωρικούς,

·       συνδυασμός μελέτης και πρακτικής εργασίας,

·       δημιουργία σχολείων στην ύπαιθρο

·       ειδική αγωγή για άτομα με σωματικές αναπηρίες,

Ενώ επιπλέον αναπτύχθηκαν έρευνες στις θετικές και κοινωνικές επιστήμες, ιδρύθηκαν παιδαγωγικές ακαδημίες, έγιναν (διαδοχικές) μεταρρυθμίσεις των πανεπιστημίων, ιδρύθηκε το Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης, διευρύνθηκε η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, τελειοποιήθηκε το εκπαιδευτικό σύστημα καθώς και πολλά άλλα μέτρα σε όλο αυτό το διάστημα.

Ένα σημαντικό ορόσημό ήταν η Εκστρατεία Εξάλειψης του Αναλφαβητισμού που απέδειξε ότι το να μάθει ένας λαός ανάγνωση, όπως και η εκπαιδευτική πράξη (γενικά), είναι ένα επίτευγμα που εξαρτάται από την μαζική και ομόθυμη συμμετοχή όλων των υπαρχόντων οργανώσεων και όλων των τομέων του πληθυσμού, χωρίς βέβαια να υποτιμούμε την τεχνική οργανωτική πλευρά. Ήταν ένα έργο ανθρωπιστικό που είχε τους δικούς του μάρτυρες: δασκάλους, εργάτες και χωρικούς που βρήκαν το θάνατο στα χέρια δολοφόνων των πληρωμένων από τον ιμπεριαλισμό συμμοριών. Μάρτυρες που πρόσφεραν τη ζωή τους για να προχωρήσει «το φώς της αλήθειας» (όπως έλεγε χαρακτηριστικά και ο ύμνος των εθελοντών δασκάλων). Θα μείνουν αλησμόνητοι, τα ονόματα τους είναι:

• Conrado Benítez García
• Pedro Miguel Morejón Quintana
• Modesto Serrano Rodríguez
• Tomás Hormiga García
• Delfín Sen Cedré
• José Galindo Perdigón Taurino
• Vicente Santana Ortega
• Manuel Ascunce Doménech
• Pedro Lantigua Ortega

Μετά την αρχική περίοδο, οπότε οι προσπάθειες είχαν σκοπό να επιλύσουν τις μεγάλες ελλείψεις, ανεπάρκειες και παραμορφώσεις που κληρονομήσαμε, και ειδικά μετά το 1975 οι βασικές προσπάθειες για την ανάπτυξη της κουβανικής εκπαίδευσης προσανατολίστηκαν στην τελειοποίηση του εθνικού συστήματος, στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και συνεχούς κατάρτισης του διδακτικού προσωπικού, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας, με μετατροπή των εκπαιδευτικών κέντρων σε πολιτιστικούς θεσμούς της κοινότητας.

Η Κούβα έχει μεταλαμπαδεύσει την εμπειρία της στα εκπαιδευτικά ζητήματα σε πολλές χώρες. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μάθει ανάγνωση και γραφή με το Πρόγραμμα «Ναι, εγώ μπορώ» (Yo Sí Puedo) μεταφρασμένο σε διάφορες γλώσσες και πιστοποιημένο από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Επίσης έχει ιδρύσει ένα σύστημα υποτροφιών για νέους από άλλες χώρες, με χιλιάδες να αποφοιτούν στην Κούβα σε διάφορες ειδικότητες. Ξεχωριστό δείγμα διεθνιστικής αλληλεγγύης αποτελεί η Λατινοαμερικάνικη Σχολή Ιατρικής.

Η Επανάσταση συνεχίζει το ουμανιστικό έργο της. Η εκπαιδευτική επανάσταση έχει πραγματοποιήσει μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση, που ξεπερνά τη βασική εκπαίδευση και επιτυγχάνει μια ανάπτυξη επιστημονική και τεχνική ικανή να προσφέρει στον κόσμο νέες ανακαλύψεις που βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων.

Ο Κουβανικός Λαός συνεχίζει με το ίδιο πνεύμα των εθελοντών δασκάλων ενάντια στον αναλφαβητισμό για να προωθήσει ένα κοινωνικό και επαναστατικό εγχείρημα από τον λαό, με το λαό και για το λαό.

Ευχαριστώ πολύ

(Μετάφραση: Πολιτιστικός Σύλλογος "Χοσέ Μαρτί")

Palabras evento educación en Cuba por Zelmys María Domíngues Cortina,
Embajadora de la República de Cuba en Grecia

Gracias a la profesora María Nikolakaki, y a la Asociación cultural José Martí por organizar este importante evento. Gracias a la Universidad de economía y Negocios de Atenas, sus autoridades y estudiantes por su apoyo. Gracias a los dos excelentes catedráticos cubanos por acompañarnos. Gracias a todos ustedes por su presencia.

La revolución cubana cumple este año 60 años, que son ejemplo de lucha, de sacrificio y de victorias, en condiciones difíciles, con un injusto bloqueo económico comercial y financiero impuesto a Cuba por nuestro poderosos vecino los EEUU, cuyas medidas se recrudecen cada día para tratar de rendir a un pueblo que se les ha enfrentado por 6 décadas para tratar de construir un país libre, soberano, independiente y socialista que cultive la dignidad plena del hombre y sus derechos.

Uno de los principales logros de la revolución ha sido la educación gratuita para el pueblo a todos los niveles. En la actualidad Cuba es un país con un alto reconocimiento educativo que comenzó a ir en crecimiento a partir del año 1961 cuando fue el primer país en la región libre de analfabetismo según certificación de la UNESCO, pero no fue siempre así, un largo camino tuvo que recorrer la enseñanza educativa en la Isla para llegar a los resultados actuales. Solo con el triunfo de Revolución Cubana el 1 de enero de 1959, fue que Cuba se pudo posicionar en un lugar destacable a nivel mundial en el tema educativo.

El triunfo de la revolución se encontró con una situación deplorable, en el estado de la educación: 600.000 niños sin escuelas, 10.000 maestros sin trabajo. Era uno de los grandes problemas que había mencionado Fidel en La historia me absolverá, su alegato durante el juicio por el Asalto al cuartel 

Moncada, y fue uno de los primeros problemas a resolver por la naciente revolución Cubana.

Algunas de las principales medidas se adoptaron de inmediato para el desarrollo de la educación: Libre acceso al estudio sin discriminación racial ni económica, maestros voluntarios de las ciudades acudían a los territorios montañosos, los antiguos cuarteles militares se convirtieron en escuelas, plan especial de estudio para campesinas. Más adelante le siguió el plan de becas para todos los niveles de enseñanza, la Batalla por el 6to y 9no grados, cursos de seguimiento y superación obrera, creación de miles de aulas y escuelas en todo el país especialmente en las zonas rurales, educación obrera campesina, combinación del estudio y el trabajo, creación de escuelas en el campo, enseñanza especializada para limitados físicos. Además, se desarrollaron investigaciones científicas y sociales, se crearon institutos pedagógicos, se emprendieron reformas universitarias, fue creado el Ministerio de Educación Superior, se amplió de la enseñanza técnica y profesional, y se perfeccionó el sistema educacional y muchas otras medidas a lo largo de estos años.

Un hito importante fue la Campaña de Albetización, que  evidenció que la alfabetización de un pueblo, tanto como el hecho educativo mismo, es un acontecimiento cuyo éxito depende de la participación masiva y unánime de todas las organizaciones existentes y de todos los sectores de la población, sin descuidar su aspecto técnico organizativo. Fue una obra muy humana que también tuvo mártires, maestros, obreros y campesinos, que murieron ante las manos asesinas de bandidos pagados por el imperio, y que ofrendaron sus vidas para llevar adelante “la luz de la verdad”. Ellos nunca caerán en el olvido sus nombres son: 

• Conrado Benítez García
• Pedro Miguel Morejón Quintana
• Modesto Serrano Rodríguez
• Tomás Hormiga García
• Delfín Sen Cedré
• José Galindo Perdigón Taurino
• Vicente Santana Ortega
• Manuel Ascunce Doménech
• Pedro Lantigua Ortega

Después de la etapa inicial de trabajo, destinada a resolver las grandes carencias, insuficiencias y deformaciones heredadas y a partir de 1975 los esfuerzos principales para el desarrollo de la educación cubana han estado dirigidos al perfeccionamiento del sistema nacional, a la consolidación de la formación y superación del claustro y a darle integralidad al sector, en armonía con los requerimientos del desarrollo económico y social del país, convirtiendo los centros educacionales en instituciones culturales de la comunidad.

Cuba ha proporcionado su experiencia en el tema educacional a varios países. Millones de personas se han alfabetizado con el Programa “Yo si Puedo”, traducido a varias lenguas y certificado por la UNESCO. También instauró el sistema de becas para jóvenes de otros países, graduándose en Cuba miles en diferentes especialidades, destacándose la Escuela Latinoamericana de Medicina como muestra de internacionalista solidario.

La revolución seguirá su obra humanista, la revolución educacional ha sido una revolución dentro e al revolución, trasciende además la enseñanza básica para lograr un desarrollo científico técnico que es capaz de aportar al mundo nuevos descubrimientos que mejoran la vida de los seres humanos.

El pueblo de Cuba seguirá con el mismo espirito de esos alfabetizadores para llevar adelante un proyecto social y revolucionario por el pueblo, con el pueblo y para el pueblo.

Muchas gracias.