Με αφορμή συνέντευξη με τίτλο «Εξήντα χρόνια καταπίεσης έχουν παραλύσει τους Κουβανούς» - Δημοσιεύτηκε στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ / 5/10/2020
Στόχος της Κουβανικής Επανάστασης του 1959 ήταν εξαρχής η άνοδος του πολιτιστικού επιπέδου του κουβανικού λαού, μέσα από την ολόπλευρη λαϊκή συμμετοχή στο έργο της οικοδόμησης μιας νέας κοινωνίας. Προϋπόθεση για τη συμμετοχή εκατομμυρίων ανθρώπων –χωρικών, εργατών, διπλά απόκληρων γυναικών και μαύρων– ήταν καταρχάς να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. Η Κούβα καταφέρνει να εξαλείψει τον αναλφαβητισμό σε έναν χρόνο (1961), μέσα από μια δίχως προηγούμενο κινητοποίηση της νεολαίας.(1) Ακολούθησε η αλματώδης ανάπτυξη της πρόσβασης εκατομμυρίων ανθρώπων στην εκπαίδευση και στον παγκόσμιο πολιτισμό. Εκτοτε η Κούβα έχει γίνει μια πολιτιστική πλατφόρμα για τη Λατινική Αμερική, με την Μπιενάλε της Αβάνας, το Φεστιβάλ Νέου Λατινοαμερικανικού Κινηματογράφου, τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στην οποία συμμετείχαν πέρσι πάνω από μισό εκατομμύριο Κουβανοί/ές, κ.ά.
Πρόκειται για κεντρικό πυλώνα των επιτευγμάτων ενός λαού που είχε το θράσος να αποτινάξει τα «φυσικά του αφεντικά» το 1959 και παλεύει έκτοτε να δομήσει μια κοινωνία αλληλεγγύης και συμμετοχής: μια σοσιαλιστική κοινωνία. Για να μπορέσουν οι χθεσινοί δούλοι να διοικήσουν, όπως εξηγούσε ο Τσε Γκεβάρα,(2) έπρεπε να αλλάξουν τον εαυτό τους καθώς αλλάζουν την υλική βάση της κοινωνίας τους. Οι «ταπεινοί της γης» έπρεπε να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση μέσα από την κοινή τους δράση. Η ιστορία του πολιτισμού στην Κούβα είναι η ιστορία της ανάπτυξης αυτής της αυτοπεποίθησης μεταξύ των απλών Κουβανών, τόσο των εργαζόμενων στις πόλεις όσο και των χωρικών.
Η αντίληψη περί πολιτισμού που χαρακτηρίζει την Κουβανική Επανάσταση διέπεται από το ταξικό της περιεχόμενο και τον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα. Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού, όπως επανειλημμένα έχει εκφράσει ο Φιντέλ Κάστρο, δεν μπορεί παρά να γίνεται από ελεύθερους άνδρες και γυναίκες.
«Αν […] θεωρούμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα αδιόρθωτο ζωάκι που μπορεί να πάει μπροστά μόνο αν το ταΐζεις χορτάρι ή το δελεάζεις με ένα καρότο ή το δέρνεις με μια μαγκούρα – όποιος το πιστεύει αυτό, […] δεν πρόκειται ποτέ να γίνει επαναστάτης. Δεν πρόκειται ποτέ να γίνει κομμουνιστής».(3)
Διαδοχικές γενιές Κουβανών έχουν αντιμετωπίσει προκλήσεις κάθε λογής, γνώρισαν θριάμβους αλλά και διέπραξαν λάθη. Κατά την περίοδο μιμητισμού γραφειοκρατικών σοβιετικών προτύπων που γνώρισε η Κούβα,(4) η συμμετοχή του εργαζόμενου λαού στην άσκηση της εξουσίας γνώρισε δυσχέρειες –το ίδιο και η καλλιτεχνική παραγωγή.
Πράγματι, η χειρότερη περίοδος να είναι κανείς συγγραφέας στην Κούβα ήταν η λεγόμενη «γκρίζα πενταετία». Αρχές της δεκαετίας του 1970, το επίσημο Εθνικό Συμβούλιο Πολιτισμού εφάρμοσε πολιτικές εναντίον πολλών Κουβανών συγγραφέων, καλλιτεχνών και άλλων που θεωρούνταν «πολιτικά αναξιόπιστοι», αντιστρέφοντας την πολιτική στάση των πρώτων χρόνων.
Τα χρόνια εκείνα, για παράδειγμα, έκλεισε το τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Αβάνας, μαζί με το γνωστό περιοδικό Pensamiento Crítico (Κριτική Σκέψη). Ο «σοσιαλιστικός ρεαλισμός» –που επιβλήθηκε στη Σοβιετική Ενωση από τη δεκαετία του 1930 από το σταλινικό καθεστώς της Μόσχας– διείσδυε στη λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Το 1976 με τη διάλυση του Εθνικού Συμβουλίου Πολιτισμού και τη δημιουργία του υπουργείου Πολιτισμού, ξεκίνησε η ριζική μεταστροφή αυτής της κατάστασης, και η Κούβα ουδέποτε επανέφερε αυτές τις επονείδιστες μεθόδους.(5) Μεθοδικά και με συνέπεια ακολούθησε το έργο της επούλωσης των πληγών και της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης πολλών συγγραφέων και καλλιτεχνών που είχαν ζήσει πικρές στιγμές κατά τη διάρκεια αυτών των προηγούμενων ετών.
Σήμερα, όποιος ή όποια έχει επισκεφθεί την Κούβα γνωρίζει ότι δεν υπάρχει πιο αυστηρός και αποτελεσματικός πολέμιος των κακώς κειμένων της χώρας από τον απλό Κουβανό. Οι συγγραφείς και καλλιτέχνες της δεν αποτελούν εξαίρεση.
Η Κούβα επιβιώνει –χωρίς να περιχαρακώνεται– πολιορκούμενη οικονομικά από την ισχυρότερη καπιταλιστική οικονομία του πλανήτη επί 60 χρόνια. Τέτοιες αντοχές δεν γεννιούνται σε συνθήκες δικτατορίας!
Οποιος και όποια ενδιαφέρεται με συνέπεια για τα ανθρώπινα δικαιώματα –αλλά και για τη δυνατότητα δημοσίευσης βιβλίων, και την καλλιτεχνική δημιουργία γενικότερα– καλείται σήμερα να καταγγείλει τον αποκλεισμό που υφίσταται 60 χρόνια τώρα η Κούβα.
* Η Νατάσα Τερλεξή είναι υπεύθυνη των εκδόσεων Διεθνές Βήμα (www.diethnesvima.com). Οι εκδόσεις, με την εθελοντική συμμετοχή πολλών φίλων της Κούβας, έχουν 12 τίτλους που φωτίζουν την ιστορία της Κουβανικής Επανάστασης μέσα από τα λόγια των ανθρώπων που εξακολουθούν να την γράφουν.
(1) «Γυναίκες στην Κούβα, μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση», Β. Εσπίν, Α. Ντε λος Σάντος, Γ. Φερέρ, Διεθνές Βήμα, Αθήνα, 2015.
(2) «Ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος στην Κούβα», Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Διεθνές Βήμα, Αθήνα, 2011.
(3) Ομιλία του Κάστρο το 1987, στο: Κάρλος Ταμπλάδα, «Τσε Γκεβάρα, η πολιτική οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού», Διεθνές Βήμα, Αθήνα, 2014.
(4) Περισσότερα για την περίοδο αυτή, τις επιπτώσεις της μίμησης σοβιετικών προτύπων στην κοινωνία και την οικονομία, αλλά και για τη διόρθωση των λαθών αυτών με βαθύτατες λαϊκές κινητοποιήσεις, στο Κάρλος Ταμπλάδα, ό.π. και Φιντέλ Κάστρο, «Στην υπεράσπιση του σοσιαλισμού», Διεθνές Βήμα, Αθήνα, 2008.
(5) Ομιλία της Graziella Pogolotti στην Αβάνα, https://www.themilitant.com/2017/8113/811350.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου